Καπιταλισμός εναντίον Ανθρώπου

Της Ελένης Παπαδοπούλου,

Υπεύθυνης Νεολαίας Θεσσαλονίκης

Τι είναι ο καπιταλισμός; Η λέξη ετυμολογείται από την αγγλική λέξη capital (=κεφάλαιο). Ο τρόπος χρήσης του κεφαλαίου είναι αυτός που καθορίζει την φύση του συστήματος. Η προσπάθεια για πλουτισμό άνευ ορίων συλλογικής συνείδησης, καθώς και τα καταχρηστικά φαινόμενα παραγωγής χρήματος από το χρήμα, ορίζουν τον καπιταλισμό, ιδιαίτερα αυτόν της περιόδου που ζούμε, όπου η εκτροπή είναι γενική.

Κεφαλαιοκρατία λοιπόν. Είναι η «ιδεολογία» του κέρδους, που θέτει ως επίκεντρο του κόσμου το χρήμα, το οποίο είναι ταυτόχρονα μέσον και αυτοσκοπός. Ο στόχος είναι αυτό να αυξάνεται συνεχώς, αδιαφορώντας για τον τρόπο. Ο πιο εύκολος κι αποτελεσματικός τρόπος, βεβαίως, για την παραγωγή κέρδους δεν είναι άλλος από την εκμετάλλευση. Ο έχων το κεφάλαιο, στην προσπάθειά του να το αυξήσει, εκμεταλλεύεται τον μη έχοντα αυτό, με αποτέλεσμα οι πλούσιοι να γίνονται πιο πλούσιοι κι όλοι οι υπόλοιποι πιο φτωχοί.

Για την αυτοεκπλήρωσή του, ο καπιταλισμός δεν διστάζει να θυσιάσει τα πάντα στον βωμό του κέρδους, ακόμη και τον ίδιο τον Άνθρωπο, τον οποίο εν τέλει καταργεί ως οντότητα. Το μόνο που έχει σημασία είναι η αύξηση του κέρδους. Χάριν αυτού καταπατά όχι μόνο την ισονομία και την αξιοκρατία, αλλά και κάθε ανθρώπινη αξία κι ιδανικό. Προάγοντας τον άκρατο υλισμό, ο καπιταλισμός παραγκωνίζει τον Άνθρωπο και τον μολύνει με το μικρόβιο της απληστίας και του υπερκαταναλωτισμού. Στον καπιταλιστικό κόσμο το πνεύμα τίθεται στο περιθώριο κι ο Άνθρωπος εκπίπτει από την Φύση του, από τον αρχέγονο σκοπό της εξύψωσής του σε Υπεράνθρωπο, αφού προσκολλάται στην ύλη. Έτσι φτάνει να χωρίζεται πλέον σε δυο κατηγορίες: σε αυτόν που ζει για να παράγει και σε αυτόν που ζει για να καταναλώνει. Ο δεύτερος εκμεταλλεύεται τον πρώτο. Και τους δυο εκμεταλλεύεται το κεφάλαιο, το οποίο τους αντιμετωπίζει εξ ίσου ως εργαλεία και αναλώσιμους. Αυτό όλο από μόνο του είναι ήδη αρκετά ανήθικο. Ας δούμε όμως πώς λειτουργεί κι επί του πρακτέου το πλουτοκρατικό τέρας του καπιταλισμού:

Ο Ιρλανδός συγγραφέας Oscar Wilde απεικονίζει άψογα την δομή και την ουσία του καπιταλισμού στο διήγημά του «Ο νεαρός βασιλιάς»: «Στον πόλεμο» απάντησε ο υφαντής, «οι δυνατοί σκλαβώνουν τους αδύνατους, και στον καιρό της ειρήνης οι πλούσιοι σκλαβώνουν τους φτωχούς. Πρέπει να δουλέψουμε για να ζήσουμε, αλλά μας δίνουν τόσο μικρά μεροκάματα που πεθαίνουμε. Όλη μέρα παλεύουμε για χάρη τους και αυτοί γεμίζουν τα σεντούκια τους χρυσάφι, ενώ τα παιδιά μας μαραίνονται πριν την ώρα τους και τα πρόσωπα αυτών που αγαπάμε γεμίζουν κακία. Εμείς πατάμε τα σταφύλια και άλλοι πίνουν το κρασί. Εμείς σπέρνουμε το στάρι και το δικό μας το τραπέζι είναι άδειο. Έχουμε αλυσίδες, μόλο που κανένα μάτι δεν τις βλέπει, και είμαστε σκλάβοι, μόλο που οι άνθρωποι μας λένε ελεύθερους.»

Η εκμετάλλευση, που αποτελεί την κεντρική οδό προς το κέρδος, μπορεί να έχει διάφορες μορφές. Την πιο χαρακτηριστική την βιώνει ολόκληρος ο κόσμος σήμερα και δη ο λαός μας: η παγκόσμια οικονομική κρίση, η οποία δεν είναι τίποτα άλλο, παρά απότοκο του καπιταλισμού. Η επικράτηση των δυνατών επί των αδυνάτων μέσω των… «σωτήριων», υπερτοκισμένων δανείων, που είναι αδύνατον να αποπληρωθούν, στην προσπάθεια να κερδίσουν οι ελίτ των τραπεζών όσο το δυνατόν περισσότερα. Η τοκογλυφία αποτελεί, άλλωστε, το πρωτότοκο και ισχυρότερο τέκνο του καπιταλισμού. Και τα αποτελέσματά της είναι σήμερα σε όλους μας φανερά…

Ο καπιταλισμός λειτουργεί ως ένας πολυπλόκαμος μηχανισμός, που ενώ αποτελεί μεν το πρόβλημα, φιλοδοξεί να παρουσιαστεί παράλληλα και ως λύση. Τα πλοκάμια του τέρατος απλώνονται να καταπνίξουν ολοκληρωτικά εν τέλει τους αναξιοπαθούντες (που το ίδιο το τέρας έχει δημιουργήσει), φέρνοντας στην επιφάνεια την πιο απάνθρωπη μορφή του: παιδική εργασία, σωματεμπορία, σύγχρονο δουλεμπόριο και άλλες «επιχειρήσεις», που μπορούν να αποφέρουν το μέγιστο κέρδος. Ποιος δεν έχει δει εικόνες από φάμπρικες, όπου εκατοντάδες εξαθλιωμένα ανθρωπάκια – νέοι, γέροι, γυναίκες, παιδιά – δουλεύουν όλη μέρα με σκυμμένο το κεφάλι για ένα κομμάτι ψωμί στην κυριολεξία; Ποιος δεν γνωρίζει, ότι από τα κυκλώματα σωματεμπορίας και ναρκωτικών κάποιοι θησαυρίζουν ή ότι όλοι οι πόλεμοι γίνονται για να κερδίσουν κάποιοι; Ποιος δεν έχει ακούσει για τα «ματωμένα διαμάντια», που εξορύσσονται από σκλάβους με αλυσίδες σε μεταλλεία της Αφρικής; Είναι μερικά μόνο από τα παραδείγματα, που δείχνουν το πιο κτηνώδες πρόσωπο του καπιταλισμού.

Αυτοί που καρπώνονται το χρήμα από τον κτηνώδη αυτόν επενδυτικό μηχανισμό, είναι ταυτόχρονα και εκδότες πολυεθνικών οίκων, που αρθρογραφούν με αξιοπρέπεια και ιερό φανατισμό κείμενα ανθρωπιστικά, αλτρουιστικά και αντιρατσιστικά, εξαίροντας την Δημοκρατία στο ήθος. Αυτό είναι το πραγματικό πρόσωπο του καπιταλισμού.

Αυτός είναι συνοπτικά ο σύγχρονος και «πολιτισμένος» κόσμος, σύμφωνα με το καπιταλιστικό μοντέλο. Αυτή είναι η «πρόοδος», την οποία επικαλούνται οι υπέρμαχοι του «φιλελευθερισμού» - όπως θέλουν να ονομάζουν την κεφαλαιοκρατία, δηλαδή την δύναμη του πλουσίου, την οποία έχουν ιδεολογικοποιήσει. Ο «φιλελευθερισμός» - καπιταλισμός, όμως, δεν εμπεριέχει στην ουσία του την έννοια της ελευθερίας. Στην πραγματικότητα εναντιώνεται σ’ αυτήν, στο ύψιστο αγαθό, την ελευθερία των λαών, αφού με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο καταλήγει πάντα να σκλαβώνει τον Άνθρωπο.