Γυναίκα, μητέρα, θεά

Της Ελένης Παπαδοπούλου

Η τυπική Ελληνίδα μητέρα

Όλοι έχουμε μέσα μας οικεία την εικόνα της τυπικής Ελληνίδας μάνας. Μια κωμική φιγούρα πολλές φορές, που θα μας μπουκώνει μέχρι να σκάσουμε (γιατί «άλλα παιδάκια πεινάνε»), που θα γκρινιάζει γιατί κανείς δεν την βοηθά στις δουλειές («εγώ είμαι η δούλα τέλος πάντων εδώ μέσα;»), που θα την πιάνει υστερία αν πατήσουμε με τα παπούτσια στο χαλί, που θα μας απειλεί με ξύλο αν πέσουμε και χτυπήσουμε. Όλοι νευριάζουμε με τις μανούλες κάποιες στιγμές μ’ αυτές τις υστερικές και ενίοτε παράλογες αντιδράσεις τους. Υπάρχει, όμως, αναγνώριση στους κόπους και την προσφορά των μανάδων μας; Έχει προσπαθήσει ποτέ κανείς από ‘μας να μπει στη θέση τους έστω για λίγο, να δει πόσο δύσκολο είναι να μεγαλώνεις ένα παιδί αναλαμβάνοντας να το θρέψεις, να το ντύσεις, να το μορφώσεις, να του παρέχεις αξίες και ιδανικά, ώστε αύριο να το στείλεις να σταθεί ως σωστός κι ευσυνείδητος πολίτης στην κοινωνία;

Όλοι νευριάζουμε με τις μανούλες, οι οποίες στην ελληνική κοινωνία δεν αφήνουν εύκολα το παιδί να απογαλακτιστεί και να απαγκιστρωθεί από πάνω τους. Δε σκεφτόμαστε, όμως, πως όσο και να μεγαλώσει αυτό, πάντα θα είναι «το μικρό» τους και θα του φέρονται αναλόγως.

Αυτό είναι ένα φαινόμενο που δε συναντάται στο δυτικό κόσμο, όπου τα παιδιά αποκτούν από νωρίς την ανεξαρτησία και την αυτονομία τους. Σίγουρα αυτό έχει και τα θετικά του, όμως μεγαλώνοντας και ψάχνοντας τα αίτια αυτού του «στραγγαλισμού» από την Ελληνίδα μάνα προς το παιδί της, συνειδητοποίησα πως δεν οφείλεται σε τίποτα άλλο από την υπερβολική της αγάπη. Γιατί στην Ελλάδα από τ’ αρχαία χρόνια ο θεσμός της οικογενείας ήταν ιερός και τα μέλη της συνδέονταν με ισχυρότατους δεσμούς. Αυτό, βεβαίως, δε σημαίνει πως οι ξένες μητέρες δεν αγαπούν τα παιδιά τους, απλώς είναι πιο «αδιάφορες» ως προς την εξέλιξή τους, καθώς θεωρούν υποχρέωσή τους μονάχα την ανατροφή του όσο αυτό είναι ανήλικο. Μετά έχει δική του ζωή και οι γονείς δεν επεμβαίνουν με κανέναν τρόπο, δεν το στηρίζουν, δεν το καθοδηγούν, αλλά διαχωρίζουν τους δρόμους τους, παύοντας τη λειτουργία της οικογένειας ως πυρήνα.

Η Ελληνίδα μητέρα, ωστόσο, όσο κι αν αυτό την κάνει να φαίνεται καταπιεστική και φορτική μερικές φορές, αδυνατεί να σκεφτεί την ύπαρξή της ξεχωριστή από του παιδιού της. Έχει στο νου της πως, ναι μεν μεγαλώνει το παιδί της, αλλά μεγαλώνει κι εκείνη και πάντα η θέση της θα είναι να το προστατεύει κάτω από τις φτερούγες της.

Ανύπαντρες μητέρες και μονογονεϊκές οικογένειες

Ένα φαινόμενο, που δυστυχώς παρατηρείται όλο και συχνότερα στις μέρες μας, είναι οι μονογονεϊκές οικογένειες. Εκεί η θέση της γυναίκας επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο. Ελλείψει του πατέρα, η εργαζόμενη μητέρα δεν έχει κανένα στήριγμα και είναι αναγκασμένη να ανταπεξέλθει σε όλες τις απαιτήσεις ενός σπιτικού μόνη της. Εκείνη πρέπει να δουλέψει, να φροντίσει το σπίτι, τα παιδιά, τα οικονομικά, τα οικοκυρικά… Όλα τα βάρη πέφτουν πάνω της.

Το κράτος ελάχιστα έχει μεριμνήσει για τέτοιες περιπτώσεις, παρόλο που πληθαίνουν όλο και περισσότερο, ενώ η πρόνοιά του  περιορίζεται στις άγαμες μητέρες «ξεχνώντας» τις διαζευγμένες, οι οποίες τυπικά πρέπει να παίρνουν μεν τη λεγόμενη διατροφή, πράγμα που δε συμβαίνει όμως πάντα, με αποτέλεσμα να μην έχουν από πουθενά στήριξη. Πάνω σ’ αυτό να επισημάνω, χωρίς να θέλω να πάρω θέση, πως τα επιδόματα σε ανύπαντρες μητέρες είναι ένα κίνητρο για πολλά ζευγάρια να παραμένουν άγαμα, συμβάλλοντας έτσι στην κατάλυση του θεσμού της οικογένειας.

Πολύτεκνες μητέρες

Μετά λύπης μου διαπιστώνω πόσο απαξιωμένες είναι στη σημερινή κοινωνία οι πολύτεκνες μητέρες, τις οποίες πολλοί καταδικάζουν ως ανεύθυνες, που σε τέτοιους δύσκολους καιρούς τόλμησαν να φέρουν στον κόσμο περισσότερα από δύο παιδιά. «Μα με τι θα τα θρέψεις;» ρωτούν συχνά μία γνωστή μου, η οποία αυτές τις μέρες πρόκειται να γεννήσει το τέταρτο μικρό της. Κι εκείνη πάντα υπομονετικά εξηγεί, πως ένα παιδί δε χρειάζεται πολυτέλειες σε υλικό επίπεδο, αλλά αγάπη, στοργή και πρότυπα αξιών για να μεγαλώσει ευτυχισμένο.

Κατηγορούν τις πολύτεκνες πως «σπέρνουν αλόγιστα παιδιά» και πως «δε γνωρίζουν την προφύλαξη», ξεχνούν όμως το πρόβλημα της υπογεννητικότητας που αντιμετωπίζουμε στην Ελλάδα, καθώς και την κρίση εθνικής συνειδήσεως που περνάμε εξ αιτίας των προτύπων της δυτικοποίησης - παγκοσμιοποίησης. Αυτά τα πρότυπα εξάλειψαν την παραδοσιακή υπόσταση της πολύτεκνης οικογένειας, ανάγοντάς την σε προϊόν ασυνειδησίας.  

Μέσα από τις πολύτεκνες μητέρες, όμως, αναβιώνει η παραδοσιακή ελληνική οικογένεια, καθώς στέκονται θεματοφύλακες του ιερότατου αυτού θεσμού. Γι’ αυτό το λόγο τους οφείλουμε τουλάχιστον βαθύ σεβασμό και θα ‘πρεπε να αντιμετωπίζονται ως ηρωίδες, που έχουν το σθένος να στερούνται απολαύσεων και δίνουν καθημερινά σκληρό αγώνα, για να προσφέρουν στο Έθνος Ελληνόπουλα. Γιατί οι γυναίκες αυτές στην πλειοψηφία τους γεννούν και ανατρέφουν ΕΛΛΗΝΕΣ. Είναι ο απόηχος των γυναικών της Πίνδου. Είναι το εθνικό σύμβολο της Ελληνίδας μάνας, που με το σώμα της θα προστατέψει το ίδιο εκείνο τέκνο που αργότερα θα χαρίσει στη μητέρα Πατρίδα. Είναι η ίδια η ψυχή της Μητέρας Ελλάδας, που παιδί της θεωρεί κάθε Ελληνόπουλο.

Από τη γυναίκα όλα ξεκινούν και στη γυναίκα τελειώνουν

Μπορεί σήμερα η ελληνική οικογένεια να θεωρείται πατριαρχική στη συνείδηση των ανθρώπων, όμως από την τεράστια συνεισφορά της γυναίκας μέσα σε αυτήν διαφαίνεται η μητριαρχική της διάσταση. Η γυναίκα είναι αυτή που κρατάει τελικά ένα σπιτικό κι αυτό είναι κάτι που το γνωρίζουμε όλοι καλά, όσο κι αν δε θέλουμε ίσως να το παραδεχτούμε.

Η δυναμική αυτή της γυναίκας μεταφράζεται αναλόγως από το μικρόκοσμο της οικογένειας και στο μακρόκοσμο της κοινωνίας μας, όπου η Ελληνίδα σήμερα καλείται να σταθεί ως μητέρα, σύζυγος, νοικοκυρά, εργαζόμενη και γυναίκα ταυτόχρονα. Πολλαπλοί ρόλοι, πολλαπλές ευθύνες, πολλαπλά βάσανα. Κι όμως δε διστάζει να σταθεί αγέρωχη απέναντι στον όγκο των υποχρεώσεων και να ανταπεξέλθει επιτυχώς – τις περισσότερες φορές – σε όλους τους ρόλους που της αναλογούν.

Κάπου εδώ θα βρεθούν τα συνήθη πνεύματα αντιλογίας να πουν, πως κακώς ηρωοποιώ τη γυναίκα, καθώς το ωραίο φύλο στις μέρες μας έχει γίνει ισχυρότερο εκ του ισχυρού φύλου. Δεν έχουν άδικο, πρέπει να ομολογήσω, αν θέλω να είμαι αντικειμενική. Μιλάμε, βέβαια, για μια ισχύ, την οποία η γυναίκα αντλεί από την εμπορευματοποίησή της, στην οποία εν μέρει εκουσίως έχει υποβληθεί. «…Τη γυναίκα την κουρελιάσαμε, την βιομηχανοποιήσαμε, γίναμε οι προαγωγοί της κολλώντας της την ετικέτα “έργο τέχνης”…» γράφει ο φίλος Γεώργιος Βλαχόπουλος σε ένα άρθρο του, αποτυπώνοντας άψογα την επικρατούσα εικόνα της γυναίκας σήμερα.

Ωστόσο, όσο κι αν το θηλυκό γένος έχει αποπροσανατολιστεί, η Ελληνίδα παραμένει στο βασικό της σύνολο η λέαινα που στηρίζει την αγέλη. Παραμένει ο συνδετικός κρίκος, που θα ενώσει και θα συγκρατήσει μαζί εκείνα τα στοιχεία, που τελικά θα αποτελέσουν τον πυρήνα του ατόμου της οικογένειας. Κι όσο κι αν ο θεσμός της οικογένειας έχει αλλοιωθεί, στην Ελλάδα εξακολουθεί να είναι πιο ισχυρός απ’ ό,τι στο δυτικό κόσμο, πράγμα που κατά ένα μεγάλο μέρος οφείλεται στην Ελληνίδα μάνα. Και να θυμάστε πως κάθε Ελληνίδα είναι εν δυνάμει μάνα…

Από την αρχαιότητα οι Έλληνες λάτρευαν το Απόλυτο Ιερό Θηλυκό. Άλλοτε αυτό ονομαζόταν Γαία, Παγγαία ή Δήμητρα (= Δα Μήτηρ = Γα Μήτηρ = Μητέρα Γη), άλλοτε Αφροδίτη κι άλλοτε Περσεφόνη. Αντίστοιχα συμβόλιζε τη ζωή, τον έρωτα και το θάνατο, τα τρία δηλαδή πιο συγκλονιστικά και μεγαλειώδη πράγματα που μπορεί να βιώσει ο άνθρωπος. Κι αν ο Ησίοδος προσπάθησε να θέσει τη γυναίκα ως μία εκ των τριών μεγαλύτερων καταστροφικών δυνάμεων της Φύσης με το γνωστό «πυρ, γυνή και θάλασσα», το μόνο που κατάφερε τελικά ήταν να αναδείξει περισσότερο τη θεϊκή υπόστασή της. Ναι, είναι θεά η κάθε γυναίκα. Γιατί εκ γυναικός ερρύη τα φαύλα μεν, όπως θα ισχυριστούν πολλοί ακολουθώντας το ησιόδειο δόγμα, αλλά εκ γυναικός και τα κρείττονα. Και το κρείττον είναι η δυνατότητα της να δίνει ζωή, να γίνεται μάνα … Αυτό από μόνο του θα αρκούσε, ακόμη κι αν η γυναίκα δεν έκανε τίποτα άλλο.